Άσκηση σε θερμά κλίματα : Θερμικά Σύνδρομα

Κείμενο: Γιάννης Ψαρέλης

Το δεύτερο τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού TriathlonWorld είχε αφιέρωμα στην προπόνηση και αγώνες σε θερμά κλίματα. Καθώς η θερμοκρασία εδώ και αρκετές εβδομάδες είναι ιδιαίτερα υψηλή στην Ελλάδα το θέμα προβληματίζει έντονα πολλούς αθλητές και έχουμε δεχθεί αρκετά σχετικά ερωτήματα. Τα περισσότερα ερωτήματα εστιάζουν στα ποια είναι τα συμπτώματα του θερμικού στρες και ποιες είναι οι διαβαθμίσεις των θερμικών συνδρόμων.

Θερμορύθμιση ανθρώπινου σώματος

Η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος διατηρείται σταθερή παρά τις μεταβολές στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Η καθημερινή διακύμανση αυτής είναι +/- 0,6 βαθμούς Κελσίου. Ακόμα και έκθεση από 12 έως 60 βαθμούς κελσίου, σε ξηρό ακίνητο αέρα, του γυμνού ανθρωπίνου σώματος έχουμε σχεδόν σταθερή διατήρηση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του σώματος.

Όμως αυτό δεν αληθεύει για την περιφερειακή θερμοκρασία που μεταβάλλεται ανάλογα με τις μεταβολές στην θερμοκρασία περιβάλλοντος. Το κέντρο ελέγχου της θερμοκρασίας όπως και οι θερμοαισθητήρες βρίσκονται στον νωτιαίο μυελό και στο δέρμα.

Ορισμοί

Ως υπερθερμία ονομάζεται η αύξηση της θερμοκρασίας του πυρήνα πάνω από 37,2 βαθμούς κελσίου ενώ ως υπερπυρεξία ονομάζεται η κατάσταση όπου η θερμοκρασία φθάνει ή ξεπερνάει τους 40-41 βαθμούς κελσίου.

Θερμικά Σύνδρομα

Μπορούμε να απομονώσουμε τέσσερα (4) θερμικά σύνδρομα που σχετίζονται με υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες: Θερμικές κράμπες, θερμική εξάντληση, θερμικές βλάβες από έντονη μυϊκή δραστηριότητα και θερμοπληξία.

Παρά τη διάκριση των συνδρόμων είναι σαφές ότι υπάρχει αλληλοεπικάλυψη μεταξύ τους.

Συνήθως τα συμπτώματα είναι με την εξής σειρά:

• Δίψα
• Έντονη Κόπωση
• Μέθη
• Οπτικές Διαταραχές

Στις θερμικές κράμπες – κάτι πολύ συνηθισμένο στα αθλήματα αντοχής σε εξωτερικό περιβάλλον- έχουμε επώδυνες μυϊκές συσπάσεις ύστερα από μυϊκή δραστηριότητα . Οι κράμπες είναι ακούσιες μυϊκές συσπάσεις, που λαμβάνουν χώρα συνήθως στους μύες που παράγουν το έργο κατά την άσκηση . Πολλές φορές μπορεί να οφείλονται σε έντονη διατάραξη των ισορροπιών στα υγρά του σώματος καθώς και στις συγκεντρώσεις ορισμένων ηλεκτρολυτών . Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ύπαρξη θερμικών κραμπών δεν συνεπάγεται αυτόματα και αύξησης της θερμοκρασίας πυρήνα του σώματός μας .

ΣΤΗΝ Θερμική εξάντληση Εχουμε προσόντων Ως πρόδρομα συμπτώματα ΤΗΝ σωματική αδυναμία, τη ναυτία, την ανορεξία, την τάση για λιποθυμία κ.λπ.

ΣΤΗΝ θερμικές βλάβες ύστερα Από έντονη μυϊκή Άσκηση Εχουμε ΤΑ τόσο κράμπες ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΑ συμπτώματα Της θερμικής εξάντλησης (κεφαλαλγία, ρίγος, υπέρπνοια, ναυτία, εμετό, αστάθεια στη βάδιση, ακατάληπτη ομιλία) όμως ταυτόχρονα έχουμε και τα εξής ιδιαίτερα συμπτώματα: αύξησης καρδιακής συχνότητας, χαμηλή αρτηριακή πίεση, υπονατριαιμία, υπογλυκαιμία και μερικές φορές ραβδομυόλυση, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη, οξεία σωληναριακή νέκρωση κ.λπ.

Συνήθως στην αρχή του καλοκαιριού έχουμε τους αθλητές να έχουν κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα ιδίως εάν δεν υπάρχει ένα κατάλληλο πρόγραμμα σταδιακού εγκλιματισμού ή εάν έχουμε μία απότομη αύξηση της θερμοκρασίας. Είναι σαφές ότι ένας αθλητής που αισθάνεται τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να σταματήσεις άμεσα την άσκηση και να μεταβεί σε κλιματιζόμενο χώρο, να μπει σε παγωμένο νερό (εμβάπτιση σε κρύο νερό π.χ.10 βαθμών Κελσίου, να πιει άμεσα πολλά υγρά και εάν τυχόν δεν υποχωρούν τα συμπτώματα να επισκεφθεί άμεσα ένα κέντρο υγείας ώστε να κάνει καρδιογράφημα, να του μετρήσουν την αρτηριακή πίεση, τυχόν να του χορηγηθούν διαλύματα χλωριούχου νατρίου ή και γλυκόζης και κυρίως να είναι σε συνεχή ιατρική παρακολούθηση

ΣΤΗΝ θερμοπληξία έχουμε πολλά σύνδρομα συμπτώματα που περιγράψαμε παραπάνω. Τα κλινικά συμτώματα που εύκολα μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι χαμηλή αρτηριακή πίεση,  αυξημένη καρδιακή συχνότητα, χαλαρούς μύες και τενόντια ανακλαστικά μυωμένα.

Στο εργαστηριακό έλεγχο παρατηρούμε λευκοκυττάρωση, λευκωματουρία, κυλινδρουρία, ουραιμία καθώς και αναπνευστική αλκάλωση που συνήθως ακολουθείται – κάτι που ενδιαφέρει ιδιαίτερα όσους ασχολούνται με θέματα άσκηση- από μεταβολική και γαλακτική οξέωση . Έχουν επίσης παρατηρηθεί μειωμένες τιμές στο κάλιο ορού, υπασβεστιαιμία, υποσφωφαταιμία, θρομβοπενία, αύξηση των ηπατικών ενζύμων κ.λπ. (Παθολογία, Μητσιμπούνας, 2002). Είναι σαφές ότι εδώ χρειάζεται άμεση παρέμβαση:

Το εμβαπτίζουμε σε κρύο νερό 7-10 βαθμών Κελσίου ή διαφορετικά τον τυλίγουμε με παγωμένες πετσέτες / ρούχα και τον βρέχουμε με κρύο νερό

Μεταφέρουμε τον «ασθενή» ιδανικό σε κλιματιζόμενο χώρο ή διαφορετικά σε σκιερό χώρο

Καλούμε ιατρική βοήθεια.

Είναι ιδανικό να λάβει ορό με χλωριούχο νάτριο ή διαφορετικά να μπορέσει να πιει υγρά

Βιβλιογραφία

Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παθολογία,   2002, Εκδόσεις Πασχαλίδη (Σελίδες 54-56), επιμέλεια Δ.Ν.Μητσιμπούνας

Ardle WD Katch FI, Katch VL . Φυσιολογία της Άσκησης, 1996, 4 το η Version Η, Human Kinetics

Αυστραλιανό Ινστιτούτο Αθλητισμού, Φυσιολογικές Δοκιμές για αθλητές υψηλού επιπέδου, το 2013, 2 το η Version Η, Human Kinetics

Ο Γιάννης Ψαρέλης (Β Sc, MSc, MBA, PHd candidate) ασχολείται ενεργά με τον αθλητισμό από το 1977 και με το Τρίαθλο από το 1990 ως αθλητής (μόνιμος μέλος της εθνικής ομάδας ανδρών), προπονητής, διοικητικό στέλεχος και αρχισυντάκτης στο 3 Athlon. Gr, triathlon. Gr & triathlonworld. gr,

Είναι μεταξύ άλλων πιστοποιημένος προπονητής Τριάθλου στην υψηλότερη βαθμίδα ( Ομοσπονδία Τριάθλου  Νέα Ζηλανδίας Level 3, αναγνωρισμένος από την Διεθνή Ομοσπονδία Τριάθλου), πιστοποιημένος προπονητής Κολύμβησης ( Επίπεδο 4 στην ένωση προπονητών Τριάθλου των ΗΠΑ) και Bronze License/ άδεια στην Ένωση προπονητών της Αυστραλίας), τρεξίματος μαραθωνίου δρόμου, Τριάθλου Ironman … Είναι υποψήφιος διδάκτωρ στα ΤΕΦΑΑ Κομοτηνής με γνωστικό πεδίο «Εφαρμοσμένη Φυσιολογία στο Τρίαθλο».